نقش کنجد در کاهش استرس و بهبود خواب
نقش کنجد در کاهش استرس و بهبود خواب
استرس و اختلالات خواب از شایع ترین مشکلات زندگی مدرن هستند. بسیاری از افراد به دلیل فشارهای کاری، مشکلات شخصی، سبک زندگی نادرست یا تغذیه نامناسب، با بی خوابی، خواب سبک و اضطراب مزمن مواجه می شوند. تغذیه نقش تعیین کننده ای در مدیریت تنش های روزانه دارد و برخی خوراکی ها می توانند سیستم عصبی را تقویت و بدن را برای یک خواب آرام آماده کنند. کنجد یکی از همین مواد غذایی ارزشمند است که در سال های اخیر توجه پژوهشگران تغذیه و سلامت را به خود جلب کرده است. وجود اسیدهای چرب مفید، مواد معدنی ضروری و ترکیبات آرام بخش طبیعی در کنجد باعث شده این دانه کوچک به یکی از بهترین خوراکیهای ضد استرس تبدیل شود.
کنجد در سه نوع اصلی سفید، قهوه ای و سیاه کشت و مصرف می شود و هر سه نوع آن ارزش غذایی مشابه و خواص مشترکی در کاهش تنشهای ذهنی دارند. با افزایش آگاهی عمومی درباره تأثیر تغذیه بر سلامت روان، استفاده از کنجد در برنامههای غذایی روزانه و رژیم های بهبود خواب بیشتر شده است. بسیاری از متخصصان تغذیه پیشنهاد می کنند مصرف کنجد یا فرآورده هایی مانند ارده، روغن کنجد و حلواارده، بخشی از روتین روزانه افراد پرمشغله باشد.
در سالهای اخیر همچنین خرید کنجد عمده برای تولید محصولات خوراکی، کارخانه های روغن گیری و واحدهای تولید ارده افزایش یافته است؛ دلیل اصلی این روند، تقاضای بالا برای محصولاتی است که به کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک میکنند. از آنجا که کنجد حاوی ترکیبات آرام بخش طبیعی مانند تریپتوفان، منیزیم و آنتی اکسیدان های قوی است، تولیدکنندگان بسیاری آن را به عنوان ماده اولیه ثابت در محصولات خود استفاده میکنند.
کنجد چگونه به کاهش استرس کمک میکند؟
برای درک نقش کنجد در کاهش استرس، لازم است ترکیبات اصلی آن را بررسی کنیم. هر یک از این عناصر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم روی سیستم عصبی اثر می گذارند و به بدن کمک میکنند از حالت تنش به حالت آرامش منتقل شود.
۱. وجود تریپتوفان و افزایش هورمون سروتونین
تریپتوفان یک اسید آمینه ضروری است که بدن قادر به ساخت آن نیست و باید از طریق غذا تأمین شود. سروتونین که به “هورمون خلق خوب” معروف است، از تریپتوفان ساخته می شود. کاهش سروتونین در بدن به معنی افزایش استرس، تحریک پذیری، اضطراب و حتی افسردگی است.
کنجد یکی از غنی ترین منابع تریپتوفان میان دانه های خوراکی محسوب میشود. مصرف روزانه آن می تواند میزان سروتونین را افزایش دهد و موجب:
- کاهش تنشهای عصبی
- بهبود خلق
- افزایش احساس رضایت و ثبات روانی
۲. منیزیم؛ ماده معدنی ضد استرس
کمبود منیزیم یکی از مهم ترین دلایل استرس های بی دلیل، گرفتگی عضلات، پرش پلک و اضطرابهای پنهان است. کنجد مقدار قابل توجهی منیزیم دارد که:
- ماهیچهها را شل میکند
- ضربان قلب را متعادل نگه می دارد
- فعالیت دستگاه عصبی را تنظیم می کند
- سیستم اضطراب بدن را آرام می سازد
بنابراین مصرف کنجد برای افرادی که در طول روز به دلیل کار یا فشار ذهنی دچار تنش هستند، بسیار مفید است.
۳. آنتی اکسیدانهای تقویت کننده اعصاب
کمبود منیزیم یکی از مهم ترین دلایل استرس های بی دلیل، گرفتگی عضلات، پرش پلک و اضطرابهای پنهان است. کنجد مقدار قابل توجهی منیزیم دارد که:
- ماهیچهها را شل میکند
- ضربان قلب را متعادل نگه می دارد
- فعالیت دستگاه عصبی را تنظیم می کند
- سیستم اضطراب بدن را آرام می سازد
بنابراین مصرف کنجد برای افرادی که در طول روز به دلیل کار یا فشار ذهنی دچار تنش هستند، بسیار مفید است.
تأثیر کنجد بر بهبود خواب
خواب سالم به عملکرد بدن و ذهن وابسته است و هرگونه اختلال در خواب می تواند روی تمرکز، انرژی، عملکرد شغلی، خلق وخو و حتی سیستم ایمنی اثر منفی بگذارد. کنجد با مجموعه ای از مواد مغذی کم نظیر خود می تواند کیفیت خواب را به طور طبیعی و بدون عوارض افزایش دهد.
۱. کمک به افزایش ملاتونین طبیعی بدن
ملاتونین هورمونی است که شب ها ترشح می شود و بدن را برای خواب آماده میکند.
تریپتوفان موجود در کنجد، نخست به سروتونین و سپس به ملاتونین تبدیل میشود. در نتیجه:
- زمان به خواب رفتن کوتاه تر میشود
- خواب عمیق تر و پایدارتر می شود
- بیداری های مکرر در طول شب کاهش مییابد
افرادی که دیر می خوابند یا خواب سبکی دارند، از مصرف کنجد یا ارده قبل از خواب نتیجه خوبی میگیرند.
۲. تثبیت قند خون قبل از خواب
یکی از دلایل مهم بیدار شدن ناگهانی در نیمه شب، افت قند خون است. کنجد به دلیل داشتن چربی و پروتئین سالم، به آهستگی هضم میشود و سطح قند خون را در طول شب متعادل نگه میدارد.
این ویژگی به ویژه برای افرادی که شام سبک می خورند یا فاصله طولانی تا خواب دارند بسیار مفید است.
۳. جلوگیری از تنش شبانه با منیزیم
منیزیم موجود در کنجد، سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال میکند؛ سیستمی که مسئول آرام سازی بدن است.
به همین دلیل مصرف کنجد میتواند:
پرش عضلانی هنگام خواب
بی قراری پای شبانه
تنش ذهنی هنگام دراز کشیدن را کاهش دهد
بهترین زمان و روش مصرف کنجد برای کاهش استرس
اگر هدف اصلی فرد کاهش تنش و بهبود کیفیت خواب باشد، زمان مصرف کنجد اهمیت زیاد دارد. بهترین روشها عبارت اند از:
صبح ها برای شروع روز با خلق پایدار و انرژی خوب
بین روز برای کنترل استرس های کاری
یک ساعت قبل از خواب برای افزایش ملاتونین و خواب عمیق
مصرف کنجد به شکلهای مختلف مؤثر است:
کنجد کامل (خام یا بوداده)، ارده، حلواارده، روغن کنجد، شیرخشک کنجدی یا میان وعده های مبتنی بر کنجد
آیا مصرف زیاد کنجد در این زمینه مضر است؟
مصرف متعادل کنجد بسیار امن است؛ اما زیاده روی ممکن است موجب:
افزایش کالری دریافتی، احساس سنگینی قبل از خواب، مشکلات گوارشی خفیف در افراد حساس شود.مقدار مناسب برای یک فرد معمولی بین ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری کنجد یا ۱ تا ۲ قاشق ارده در روز است.
جمع بندی
کنجد یکی از ارزشمند ترین دانه های خوراکی برای سلامت روان و بهبود خواب است. وجود تریپتوفان، منیزیم، ویتامین E و آنتی اکسیدانهای قوی باعث شده این دانه کوچک تأثیری چشمگیر در کاهش استرس و ایجاد آرامش داشته باشد. مصرف منظم و اصولی کنجد میتواند به افزایش ملاتونین طبیعی بدن، بهبود کیفیت خواب و مدیریت بهتر تنشهای روزانه کمک کند.
همچنین به دلیل همین خواص آرام بخش و تقاضای بالای صنایع غذایی و سلامتی، خرید کنجد عمده توسط تولید کنندگان مختلف افزایش یافته است. استفاده از این دانه مغذی در برنامه روزانه میتواند راهکاری طبیعی و سالم برای مدیریت استرس و رسیدن به خوابی آرام باشد.